Gut – Brain Axis: πώς το έντερο «μιλάει» στον εγκέφαλο

Σας έχει συμβεί ποτέ να έχετε ένα προαίσθημα, το οποίο να το βιώνετε έντονα στο στομάχι ή ακόμα και πεταλούδες στην περιοχή αυτή; Όλα αυτά δεν είναι τυχαία και υποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλος και το γαστρεντερικό μας σύστημα είναι πολύ στενά συνδεδεμένα. Αυτό το σύστημα επικοινωνίας μταξύ εντέρου και εγκεφάλου ονομάζεται Gut- Brain Axis (GBA).¹ 

Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος επηρεάζει την υγεία του εντέρου, αλλά και αντίστροφα, το γαστρεντερικό μας σύστημα φαίνεται να επηρεάζει την υγεία του εγκεφάλου μας.  O τρόπος επικοινωνίας των δυο αυτών πολύ βασικών οργάνων είναι τόσο φυσιολογικός, όσο και βιοχημικός.

Φυσιολογική Σύνδεση

Η φυσιολογική σύνδεση επιτυγχάνεται μέσα από το αχανές και πολύπλοκο νευρικό μας σύστημα. Οι νευρώνες είναι κύτταρα του εγκεφάλου και του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) και υπολογίζεται ότι στον εγκέφαλο ανέρχονται στους 100 δις². Εξίσου ενδιαφέρον, όμως, είναι ότι στο έντερο υπάρχουν 500 εκ. νευρώνες, οι οποίοι συνδέονται με τον εγκέφαλο³. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι το πνευμονογαστρικό νεύρο διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην επικοινωνία μεταξύ εγκεφάλου και εντέρου, καθώς είναι ένα από τα μεγαλύτερα νεύρα που συνδέουν αυτά τα δύο όργανα και μπορεί να στέλνει «σήματα» και προς τις δυο κατευθύνσεις⁴.

Βιοχημική Σύνδεση

Αυτά τα «σήματα» ονομάζονται νευροδιαβιβαστές και είναι ο βιοχημικός τρόπος επικοινωνίας του εγκεφάλου και του εντέρου. Οι νευροδιαβιβαστές παράγονται στον εγκέφαλο και δίνουν τις «εντολές» για τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα μας. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι ο νευροδιαβιβαστής Σεροτονίνη, ο οποίος ευθύνεται για το αίσθημα της χαράς και επίσης βοηθά στην ομαλή λειτουργία του κιρκάρδιου ρυθμού⁵. Το ενδιαφέρον της υπόθεσης είναι ότι πολλοί από αυτούς τους νευροδιαβιβαστές παράγονται επίσης στο έντερο από τα εντερικά κύτταρα και από τα χιλιάδες βακτήρια που ζουν φυσιολογικά εκεί. Μια μεγάλη ποσότητα σεροτονίνης παράγεται επίσης στο έντερο, λόγω αυτών⁶.

Το εντερικό μικροβίωμα

Τα βακτήρια που υπάρχουν φυσιολογικά και αποικίζουν το έντερο αποτελούν το εντερικό μικροβίωμα και είναι, επίσης, υπεύθυνα για την παραγωγή ενός ακόμα νευροδιαβιβαστή, του γ- αμινοβουτυρικού οξέος (GABA), το οποίο βοηθά στον κατευνασμό των  αισθημάτων  άγχους και  φόβου⁷.

Το εντερικό μικροβίωμα ευθύνεται επίσης και για την παραγωγή άλλων ουσιών που επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Κάποια από αυτά είναι τα λιπαρά ξέα βραχέας αλύσου (Short Chain Fatty Acids, SCFA), όπως το προπιονικό, το βουτυρικό και το οξικό οξύ. Αυτά προκύπτουν από την πέψη φυτικών ινών και έχουν πολλαπλές επιδράσεις στον εγκέφαλο, πχ μείωση της όρεξης⁸.

Η ερώτηση, λοιπόν, που προκύπτει είναι αν μπορούμε εμείς με κάποιον ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο να υποβοηθήσουμε αυτή τη σύνδεση μεταξύ εγκεφάλου και εντέρου, ώστε να απολαύσουμε τα οφέλη της.

Η κατανάλωση προβιοτικών, δηλαδή ζωντανών μικροοργανισμών, που απαντώνται φυσιολογικά στον οργανισμό μας, μπορεί να ωφελήσει την υγεία του εγκεφάλου. Τα προβιοτικά που στοχεύουν το GBA ονομάζονται «ψυχοβιοτικά» και φαίνεται να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του άγχους, του στρες και της κατάθλιψης⁹. Τα πρεβιοτικά, που αποτελούν την τροφή των προβιοτικών, βοηθούν επίσης στη δραστικότητα των προβιοτικών. Κατ’ επέκταση, η διατροφή μας παίζει, επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του GBA.

Συνοψίζοντας, το GBA αφορά τη σύνδεση μεταξύ εγκεφάλου και εντέρου, τα οποία συνδέονται με ένα δίκτυο εκατομμυρίων νευρώνων. Οι νευροδιαβιβαστές που μεταφέρονται μέσω αυτού του δικτύου διαμορφώνουν, επίσης, τη σύνδεση μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου. Με την αλλαγή του είδους ή της ποσότητας του εντερικού μικροβιώματος είναι πιθανό να επηρεάσουμε και την υγεία του εγκεφάλου μας.

 

Βιβλιογραφία

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4367209/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2776484/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3845678/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29593576/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12851635/
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4393509/
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5127831/
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4756104/
9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23759244/